Tandvleesproblemen: Oorzaken en mechanismen
De rol van tandplak bij tandvleesproblemen
Na uitgebreid onderzoek is men het er algemeen over eens dat tandvleesproblemen worden veroorzaakt door tandplakbacteriën.1
Vroege symptomen zoals gezwollen, rood en bloedend tandvlees (gingivitis) zijn het gevolg van de omkeerbare ontstekingsreactie die in het tandvleesweefsel wordt uitgelokt door de toxinen in de plaquebiofilm.1,2 De mate van plaqueophoping die nodig is om een gingivale ontsteking te veroorzaken en de progressie ervan te beïnvloeden, verschilt echter per patiënt.3
In 2017 riepen de American Academy of Periodontology (AAP) en de European Federation of Periodontology (EFP) de World Workshop on the Classification of Periodontal and Peri-Implant Diseases and Conditions bijeen om een consensus kennisbasis te creëren die wereldwijd gepromoot kan worden. In het consensusrapport van werkgroep 1 werd geconcludeerd dat gingivitis "een niet-specifieke ontstekingsaandoening is en daarom een gevolg van aanhoudende plaquebiofilmophoping apicaal van de gingivale marge".3 Het rapport benadrukte ook dat "plaque een belangrijke risicofactor en noodzakelijke voorwaarde is voor parodontitis en daarom moet de behandeling van gingivitis een primaire preventiestrategie zijn voor parodontitis".3
De output van de wereldworkshop benadrukte dat patiënten met een geschiedenis van parodontitis "een levenslang hoog risico lopen op terugkerende parodontitis" en dat ze locatiespecifiek moeten worden gecontroleerd als onderdeel van een onderhoudsprogramma.
Dus hoewel slechte mondhygiëne en de daaruit voortvloeiende aanwezigheid van tandplak de belangrijkste oorzaak is van parodontitis, is het niet de enige oorzakelijke factor voor de progressie van parodontitis.
Video over de oorzaken van parodontitis bij patiënten
Deze video schetst de belangrijkste oorzaken van parodontitis en kan worden gedeeld met patiënten in lijn met uw advies.
Wat bepaalt de ontwikkelingssnelheid, ernst en omvang van tandvleesproblemen?
Naast plakophoping zijn er een aantal lokale (predisponerende) en systemische (modificerende) factoren waardoor patiënten meer risico lopen op progressie het is geen ziekte.3 Deze werden beschreven als onderdeel van de Wereldworkshop van 2017 om een geconsolideerde lijst te bieden en kunnen worden gebruikt om de risicobeoordeling voor patiënten te informeren.
Als onderdeel van het wereldwijde parodontale gezondheidsproject heeft de FDI een tool voor ziektepreventie en -beheer ontwikkeld. Lees hier meer.
Lokale risicofactoren van AAP & EFP wereldwijde classificatie
Dit zijn factoren die de ophoping van tandplak bevorderen of de verwijdering van tandplak op een of andere manier belemmeren, zoals:3
- Factoren die de ophoping van tandplak tegenhouden en het moeilijk maken om tandplak te verwijderen door poetsen en interdentaal reinigen, bijvoorbeeld verkeerd geplaatste tanden of restauraties3
- Gebrek aan speekselvloed. Aandoeningen zoals xerostomie kunnen een verminderde reiniging van tandoppervlakken betekenen en patiënten in gevaar brengen. Oorzaken van xerostomie zijn onder andere medicijngebruik en aandoeningen zoals het syndroom van Sjögren3
Systemische risicofactoren van AAP & EFP Global Classification
Systemische risicofactoren worden ook wel modificerende risicofactoren genoemd, omdat ze verband houden met de individuele kenmerken van de patiënt die van invloed kunnen zijn op zijn immuun-inflammatoire respons op de plaquebiofilm.3
- Roken heeft diepgaande effecten op het tandvleesweefsel, waardoor de klinische symptomen van gingivitis, zoals bloeden bij het aftasten ondanks ontstekingscelreacties, kunnen worden gemaskeerd.3
- Metabole factoren zoals hyperglykemie bij mensen met of zonder diabetes3
- Voedingsfactoren zoals een ernstig vitamine C-tekort
- Ook farmacologische middelen kunnen de gevoeligheid voor gingivitis vergroten. Dit kan te wijten zijn aan een verminderde speekselvloed, invloed hebben op de endocriene functie of een vergroting van het tandvlees veroorzaken.
- Hormonale veranderingen gerelateerd aan geslachtssteroïden, bijv. puberteit of zwangerschap, kunnen de ontstekingsreactie van het tandvlees veranderen.
- Hematologische aandoeningen zoals leukemie kunnen leiden tot overmatige gingivale ontsteking.
Parodontitis deelt risicofactoren met andere niet-overdraagbare ziekten
Er is steeds meer bewijs voor het feit dat de aanpak van leefstijlfactoren die geassocieerd worden met veel NCD's ook parodontale aandoeningen kunnen verminderen. Een systematische review door Ramseier et al4 benadrukt het bewijs dat stoppen met roken, diabetescontrole, meer lichaamsbeweging, aanpassingen in het dieet en gewichtsverlies de parodontale gezondheid en de kwaliteit van leven van de patiënt verbeteren.
Er zijn sterke associaties (een tweezijdige relatie) tussen diabetes en parodontitis. Mensen met parodontitis hebben een hoger risico op diabetes en patiënten met parodontitis hebben drie keer zoveel kans om parodontale aandoeningen te ontwikkelen.5 Daarnaast is het onder controle houden van diabetes gecompliceerder wanneer een patiënt ook parodontitis heeft.5
Recente onderzoeken tonen aan dat de kans op het ontwikkelen van parodontitis 1,8 keer zo groot is bij mensen met obesitas en dat mensen met een BMI > 30 drie keer zo veel kans hebben om parodontitis te ontwikkelen.6,7 Wereldwijd is obesitas sinds 1975 bijna verdrievoudigd.8
Lees meer in ons artikel 'Moeten we op zoek gaan naar aanwijzingen in de levensstijl van patiënten om hun risico op tandvleesproblemen te beoordelen?
De progressie van tandvleesproblemen
-
Gezond tandvlees
Kenmerken zijn:3
- Lichtroze en stevige gingivae
- Gestippeld
- Stevig aan de tanden
- Mesvormige rand
- Normaal niet gevoelig voor bloeden bij het sonderen
De herziene globale parodontale classificatie introduceerde een classificatie voor gingivale gezondheid bij een intact of een gereduceerd parodontium (stabiele parodontitispatiënt of niet-periodontitispatiënt, bijv. recessie).3 Beide worden gekenmerkt door afwezigheid van bloeden bij het sonderen, erytheem en oedeem en symptomen van de patiënt. Terwijl er bij een intact parodontium geen sprake is van verminderde aanhechting en botverlies, worden deze wel herkend bij een patiënt met een gereduceerd parodontium als gevolg van eerdere ziekte.3
Hoewel ze geclassificeerd kunnen worden als patiënten met gezonde gingiva, blijven succesvol behandelde en stabiele parodontitispatiënten een verhoogd risico lopen op terugkerende progressie.3
-
Tandvleesontsteking
Kenmerken zijn:3
- Verandering in kleur van de gingivae
- Marginale gingivale zwelling en afstomping van de gingivale papillen
- Bloedingen bij het sonderen en borstelen
- Aftastdiepte van de gingivale spleet is niet meer dan 3mm
- De aanhechting van de gingiva blijft onveranderd
Gingivitis blijft binnen de gingiva en breidt zich niet uit voorbij de mucogingivale junctie en is omkeerbaar door plaquecontrole.3
Gingivitis kan ook worden geclassificeerd als op een intact parodontium, op een gereduceerd parodontium in een niet-periodontitis patiënt en gingivitis op een gereduceerd parodontium in een succesvol behandelde parodontitis patiënt.3
-
Parodontitis
Kenmerken zijn:9
- Tandvlees lijkt ontstoken
- Bloedingen bij het tasten en poetsen
- Vernietiging van junctioneel epitheel en verlies van gingivale aanhechting (echte pockets en recessie)
- Verlies van alveolair bot
- Mobiliteit en verschuiven van tanden
-
Gezondheid en ziekte op een intact en gereduceerd parodontium
Als parodontitis eenmaal is vastgesteld, wordt een patiënt altijd geclassificeerd als patiënt met parodontitis - ofwel momenteel stabiel, in remissie of instabiel.3
